Grupa: Moderator
Posty: 2930 #7847304
Od: 2018-4-14
| Historia książki – dziedzina wiedzy badająca książkę od początków jej istnienia. Historia ta dzieli się na dwa okresy: książkę rękopiśmienną – sprzed ery druku, tworzoną do 1500 roku (zalicza się tu też inkunabuły), oraz na epokę książki drukowanej, której rozwój zawdzięczamy Janowi Gutenbergowi. Starożytność
Mezopotamia
Tabliczki gliniane z pismem klinowym stosowano w państwach położonych w dorzeczu Eufratu i Tygrysu – Sumerze, Babilonii i Asyrii, w późniejszym okresie były także rozpowszechnione w państwie Hetytów oraz w Persji. Znaki w postaci klinów stawiano za pomocą rylców o trójkątnym przekroju, początkowo trzcinowych[1], później wyrabianych także z kości słoniowej, metalu lub drewna[2]. Tabliczki suszono na słońcu lub wypalano, przez co uzyskiwały kolor od jasnoczerwonego do czarnego[3]. Ich wymiary wynosiły od 2 × 2,4 cm do 22 × 37 cm, grubość od 0,27 do 2,4 cm[4]. Gdy rozmiar tekstu przekraczał jedną tabliczkę, kolejne tabliczki numerowano, jako tytuł podawano początkowe słowa utworu (tzw. incipit), ostatni wers poprzedniej tabliczki powtarzano jako pierwszy wiersz następnej (tzw. kustosz)[5]. Tabliczki wiązano rzemykami w bloki, robiono odstęp lub w inny sposób znaczono tekst co 10 wersów, na końcu tekstu zamieszczano kolofon (stopkę)[6]. Podawano autora, źródło z jakiego został wzięty tekst, kto był kopistą, korektorem tekstu. Umieszczano informację o sumarycznej liczbie wierszy, o tym czy tekst jest kompletny czy stanowi fragment dłuższego dzieła[6]. Pierwszym znanym z imienia autorem dzieła literackiego była Enheduanna, córka króla akadyjskiego Sargona Wielkiego (panował ok. 2340–2284 p.n.e), kapłanka boga księżyca Nanny w Ur, tworzyła hymny religijne[7]. W bibliotece Aszurbanipala (zm. 626 p.n.e.) w Niniwie, spalonej w 612 roku p.n.e. przez Medów, tabliczki oznaczane były pieczęcią jako własność „króla świata, króla Asyrii”[6]. W bibliotece tej odnaleziono fragmenty katalogu, składającego się z dwóch rodzajów spisów: spisów tabliczek (wymieniających początkowe słowa oraz liczbę tabliczek, tworzących serię) oraz spisów serii (utworów zgromadzonych w danym dziale)[6]. Egipt
Scena ważenia serca w Księdze umarłych – papirus Aniego, tebańskiego skryby, ok. 1250 p.n.e.
Papirus jako materiał pisarski wykorzystywany był w Egipcie już od III tysiąclecia p.n.e. Początkowo rósł w rejonach Górnego Nilu, później tam zanikł i przeniósł się w deltę Nilu. Łodygi papirusu są wypełnione kleistym sokiem. Cięto je na wąskie pasy, układano ściśle koło siebie, drugą warstwę układano na wierzchu „na krzyż” i prasowano[25]. Powstawał jednolity arkusz, który suszono i gładzono np. kamieniem. Pasy papirusowego zwoju miały szerokości około 12–30 cm a długość nieograniczoną (sklejano ze sobą arkusze). Pisano na nich trzciną maczaną w atramencie wyrabianym z sadzy mieszanej z żywicą i wodą lub w farbie z czerwonej glinki[26].
Grecja i Rzym
Zwoje papirusowe. Było siedem gatunków papirusu (najlepszy, robiony ze środkowej części łodygi, zwany był augustiańskim, później klaudiańskim, najgorszy tzw. kupiecki miał barwę brunatną i służył do pakowania towarów)[27]. Karty wielkiego formatu, tzw. macrocollon (o szerokości do około 44 cm) wprowadził dopiero cesarz Klaudiusz. Książki zwojowe tworzone były przede wszystkim z papirusu (choć były też ze skór, płótna, liści, cienkiej blachy ołowianej itp.). Obszerne teksty zapisywane były na wielu zwojach. Zwój mieszany to taki, w którym było wiele różnych utworów. Pierwsza karta w zwoju zwana protokolonem, służyła do ochrony i wykonana była z gorszego gatunku papirusu. Zwoje nawijano na umbilicusy (drążki z drewna lub kości)[28]. Przyczepiano do nich indeksy (inaczej titulusy lub sillybosy) – kawałki gorszego papirusu, na którym pisano informacje o dziele[29]. Na końcu zwoju zamieszczano kolofon. Tekst był pisany w kolumnach, po 35 głosek w wersie[30]. Każdy zwój przechowywano w pokrowcu z grubszego papirusu lub pergaminu – bibliothè,kè,. Zwoje przechowywano też w naczyniach podobnych do dawnej wazy glinianej, w capsach (cistach) podobnych do kartonowych pudełek na kapelusze z XIX w., w scrinium (w Rzymie, wyglądało jak katalog biblioteczny po wyjęciu szufladek). Przeciętna wysokość zwoju to 12–15 cm, 20–25 cm, 30 cm lub 44 cm (macrocollon). Długość zwoju wynosiła przeciętnie około 6 metrów[31], a zazwyczaj nie przekraczała 20 arkuszy[32].
Tabliczki woskowe (Grecja, Rzym). Prostokątne tabliczki z drewna, metalu[33] lub kości słoniowej[34] powlekano woskiem, po którym pisano metalowym rylcem (stilus) zaostrzonym z jednej, a spłaszczonym z drugiej strony (aby można było wycierać zapisany tekst). Dwie lub więcej tabliczek łączono na grzbiecie tasiemkami lub metalowymi pierścieniami[35] (takie wiązki nazywano dyptychami – dwie tabliczki, tryptychami – trzy, lub poliptychami, gdy połączono ich więcej[36]). Stosowane były przede wszystkim do notatek, ćwiczeń szkolnych oraz korespondencji[37]. Dla historii książki tabliczki woskowe mają znaczenie jako prototyp kodeksu[38].
TYLKO ZAREJESTROWANI I ZALOGOWANI UŻYTKOWNICY WIDZĄ LINKI » DARMOWA REJESTRACJA
|
