Polskie górnictwo: od czasów przedhistorycznych do lat 70. XX w. [1]

Historia początków i rozwoju górnictwa polskiego Początki górnictwa na ziemiach polskich sięgają czasów przedhistorycznych. Najstarsze na naszych ziemiach kopalnie krzemienia w Krzemionkach Opatowskich pochodzą sprzed 15000 lat, ślady tych kopalń odkryto w 1922 r. Kopalnie te składały się z około 1200 szybików rozmieszczonych na obszarze około 20 ha. Głębokość szybików sięgała od 4 do 10 m, a ich wymiary poprzeczne wynosiły od 2,5 do 3 m X 3 do 3,5 m. Szybiki połączone były krótkimi chodnikami o wysokości 0,4 do 1,1 m. Drążąc w kredzie i wapieniu szybiki i chodniki, pierwotni górnicy wyłupywali z ich warstw przyspągowych pasiasty krzemień w kształcie płyt i buł. Na północnych obszarach Polski wydobywano również sposobem górniczym jantar, tj. bursztyn (3000 do 2000 lat p.n.e.). Przypuszcza się, że około 3000 latp.n.e. w okolicach Inowrocławia istniało już kopalnictwo soli. Pierwsze wzmianki historyczne o górnictwie polskim odnoszą się do kopalni soli (salin) w Wieliczce. Początkowo prażono sól z solanek czerpanych ze studni. Kiedy zaczęto wydobywać sól sposobami górniczymi, trudno ustalić, lecz jak wynika z najstarszych dokumentów historycznych, już za czasów Bolesława Chrobrego (992 do 1025 r.) kopano w Wieliczce sól. Zapiski z 1044 r. wspominają także o salinach w Sidzinie, Przegini, Babicach, a z 1198 r. o salinie w Bochni. Saliny w Wieliczce i w Bochni są jedynymi kopalniami, w których eksploatacja trwa bez przerwy od około 900 lat. Najstarsze wzmianki to górnictwie złota na Dolnym Śląsku pochodzą z 1025 r. Początki górnictwa srebra i ołowiu w Polsce sięgają 1298 r. i odnoszą się do kopalń sławkowskich w Kieleckiem. Można jednak przypuszczać, że kopalnie te, jak również kopalnie miedzi w Miedzianej Górze pod Kielcami, a także w okolicy Chęcin istniały znacznie Wcześniej. Pod Olkuszem istniały już w XIV w. kopalnie błyszczu ołowiu zawierającego srebro. Ze Wzrnianek kronikarza Jana Długosza wynika, że kopalnie olkuskie w XV Wieku doszły do bardzo znacznego rozwoju. Ogólna długość sztolni przeprowadzonych pod Olkuszem wynosiła ponad 30 km. w drugiej połowie XVII w. zarówno kopalnie olkuskie, jak i w Miedzianej Górze, z powodu trudnych warunków eksploatacji i wyczerpywania się bogatych złóż zaczęły upadać, aż Wreszcie na początku XVIII w. zostały unieruchomione.Dopiero w 1950 roku powstały w Bolesławcu koło Olkusza górniczo-hutnicze zakłady eksploatacji i przeróbki rud cynkowo-ołowianych. W XVI w. rozpoczęto eksploatację kruszcu ołowiu na Górnym Śląsku w okolicach Bytomia. Z tych czasów pochodzi pierwsza ustawa górnicza księcia opolskieigo Jana, wydana 8 listopada 1528 r. Podstawą tego dokumentu, znanego w historii jako Ordunek Górny, były staropolskíe prawa zwyczajowe. Również książę opolski Jan założył i podniósł do godności wolnego miasta górniczego osadę Tarnowskie Góry, które stały się kolebką śląskiego przemysłu. Kolebką górnictwa rud żelaza i hutnictwa było tzw. Zagłębie Staropolskie między Kielcami a Radomiem. Najstarsze ślady górnictwa i hutnictwa żelaza w tym rejonie pochodzą z czasów od VII w. p.n.e. do IV w. naszej ery. Są nimi odkopane stare wyrobiska górnicze i prymitywne piece do wytapiania żelaza, tzw. dymarki. Na terenie Zagłębia Staropolskiego, a szczególnie wzdłuż Gór Świętokrzyskich, w okresie od XVI do XIX w. istniało około 200 odlewni, zwanych dymarkami, co jest dowodem istnienia w tym czasie wielu kopalń w tym rejonie. Istnieją również w kronikach dolnośląskich z 1148 r. wzmianki o wydobywaniu rud żelaza w Kowarach na Dolnym Śląsku. Od XIV w. rozwija się kopalnictwo rud w okolicach Częstochowy i na Górnym Sląsku. Górnictwo i hutnictwo żelaza, jakkolwiek rozwijało się stale, jednak do końca XVIII w. było bardzo prymitywne. Dopiero wynalezielnie maszyn parowych oraz budowa kolei żelaznych, a następnie opalanie wielkich pieców węglem, a póżniej koksem i opracowanie metod produkcji stali spowodowały ogromny rozwój górnictwa — w szczególności w drugiej połowie XIX w....

  PRZEJDŹ NA FORUM